E: info@irtcs.orgW: www.irtcs.org


ΦΥΤΟ ΤΟΜΑΤΑΣ ΣΕ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟ: Ισορροπημένη ανάπτυξη. Περιγραφή βλαστικής (vegetative) και αναπαραγωγικής (generative) φάσης

Share it Please
Η ανάπτυξη των φυτών στην διάρκεια του χρόνου μπορεί να χαρακτηρίζεται από 4 παραμέτρους. 

Τη βλαστική και την αναπαραγωγική φάση- όσον αφορά την τάση του φυτού να δίνει πιο πολλά φύλλα ή να παράγει πολλούς καρπούς και, 

την ευρωστία ή μη – όσον αφορά την δύναμη του φυτού για να συνεχίζει να παράγει σωστά-εύρωστα φύλλα και καρπούς. 

Η κάθε φάση διακρίνεται από την άλλη με συγκεκριμένα, μετρήσιμα μεγέθη, σε διάφορα σημεία του φυτού.

Είτε από την εμπειρία του, είτε από τις παρατηρήσεις των μετρήσεων, ένας καλλιεργητής θα πρέπει κάθε φορά (συνήθως κάθε εβδομάδα) να «ζυγίζει το φυτό» για να μπορεί να οδηγεί την κατάσταση του φυτού από βλαστική σε αναπαραγωγική και το ανάποδο. 

Η διεργασία αυτή έχει σκοπό την «ισορροπημένη» κατάσταση του φυτού, στην διάρκεια όλου του καλλιεργητικού κύκλου.

Αυτό σημαίνει για το φυτό ότι θα πρέπει να είναι ικανό να παράγει ποιοτικά άνθη καθ΄όλη την καλλιεργητική περίοδο, που θα γίνονται τομάτες αποδεκτού μεγέθους και βάρους (εμπορεύσιμες). Μονομερής ανάπτυξη- συνέχεια βλαστικό ή συνέχεια αναπαραγωγικό φυτό, συνέχεια δυνατό ή συνέχεια αδύναμο φυτό- οδηγεί σε βραχυπρόθεσμη και μόνο επιτυχία. Δηλαδή πολλά κιλά για λίγο χρονικό διάστημα και στην συνέχεια, εξάντληση του φυτού με τελικό προορισμό την μη απόκριση του σε περαιτέρω χειρισμούς.

 Αλήθεια, τι σημαίνει βλαστικό φυτό;

 Ως βλαστικό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το φυτό που:

  • έχει χοντρό άρα και δυνατό πάχος κεφαλής (thickness of the stem).
  • δεν έχει μεγάλο αριθμό φρούτων επάνω του και ως εκ τούτου, τα περισσότερα προϊόντα της φωτοσύνθεσης (assimilates) χρησιμοποιούνται στην ανάπτυξη των πράσινων και νεαρών μερών του φυτού.
  • Σε ένα βλαστικό φυτό, εκτός από το «παχύ κεφάλι» παρατηρούμε πολλά και μεγάλα φύλλα
  • μεγάλη απόσταση μεταξύ της ανθίζουσας ταξιανθίας από το ακραίο μερίστωμα καθώς και
  • όρθια ανάπτυξη της ανθίζουσας ταξιανθίας- κοντά στο κυρίως κορμό του φυτού.   

Κατ’ αντιστοιχία ένα αναπαραγωγικό φυτό χαρακτηρίζεται από:

  • όχι τόσο χοντρό και δυνατό πάχος κεφαλής
  • αυξημένο αριθμό καρπών πάνω στο φυτό
  • φύλλα μικρότερου μήκους και απανθίζουσα ταξιανθία με χαρακτηριστική κάμψη, που δεν ακολουθεί την κατακόρυφη ανάπτυξη του ακραίου μεριστώματος αλλά πιο πολύ μοιάζει να ανοίγει όπως τα φύλλα, σε γωνία 45 μοιρών προς τον κορμό.
  • Συνοπτικά λέμε ότι όταν το φυτό αρχίζει να αποκλίνει από την βλαστική ανάπτυξη, αρχίζει και γίνεται αναπαραγωγικό.

Το χαρακτηριστικότερο μέρος του φυτού, όπου αν έπρεπε να παρθεί μόνο μια μέτρηση πάνω στο φυτό είναι αυτή, είναι η περιοχή γύρω από το ακραίο μερίστωμα (τα κορυφαία 15-20 εκ στην κεφαλή του φυτού). 

Εκεί γίνεται η ανάπτυξη και η κυταρροδιαίρεση, εκεί βρίσκεται και το μέλλον του φυτού. 

Σαφέστατα και άλλες μετρήσεις μας βοηθούν στο να χαρακτηρίσουμε την τάση ενός τοματόφυτου (μήκος φύλλων, αριθμός καρπών πάνω στο φυτό κ.α.). Όμως πιο συγκεκριμένα, η μέτρηση του πάχους της κεφαλής (σε mm) αλλά και η μέτρηση της απόσταση της ταξιανθίας που έχει ανοίξει έστω και ένα λουλούδι μπορεί να μας δώσει τις εξής σημαντικές ενδείξεις:

Πάχος κεφαλής (thickness of the stem):

  • Μεγάλο πάχος = δυνατό φυτό (strong plant)
  • Μικρό πάχος = αδύναμο φυτό (weak plant)
Απόσταση απανθίζουσας ταξιανθίας από κορυφή ( flowering height):

  • Μεγάλη απόσταση = βλαστική τάση (vegetative)
  • Μικρή απόσταση = αναπαραγωγική τάση (generative) 
Σαν πάχος της κεφαλής ορίζεται το μήκος σε mm, της κάθετης τομής του κορμού του φυτού σε εκείνο το σημείο που είχε μαρκαριστεί μία εβδομάδα πρίν το ακραίο μερίστωμα (η διακεκομένη γραμμή στο σημείο 1 της φωτογραφίας).

Πολλοί καλλιεργητές επιλέγουν να μετράνε το πάχος κεφαλής μόνιμα σε απόσταση σταθερή απο το ακραίο μερίστωμα π.χ. σε απόσταση 15 cm (η διακεκομένη γραμμή στο σημείο 2 της φωτογραφίας). Σε κάθε περίπτωση δεν θα πρέπει να ενναλλάσουμε το κριτήριο επιλογής για την μέτρηση, για να υπάρχει μία συνέχεια και συνέπεια στις μετρήσεις. H απόσταση της απανθίζουσας ταξιανθίας από κορυφή είναι πιο σαφής. Είναι το μήκος σε cm της ταξιανθίας που ανθίζει απο το ακραίο μερίστωμα.

Η καταγραφή των μεγεθών αυτών θα πρέπει να γίνεται σε εβδομαδιαία βάση και είναι μια εργασία που εκτός από εργαλείο εκπαίδευσης είναι και εργαλείο βελτίωσης του τρόπου καλλιέργειας. 

Επιλέγουμε την εβδομάδα (7 ημέρες) σαν μονάδα επαναληψιμότητας μετρήσεων αλλά και οργάνωσης καλλιεργητικών πρακτικών πάνω στο τοματόφυτο, διότι η ανάπτυξη του τοματόφυτου έχει σχεδόν την ίδια περιοδικότητα ανάπτυξης. Σε μια εβδομάδα, μπορούμε να παρατηρήσουμε την έκπτυξη μίας καινούργιας ταξιανθίας και 3 καινούργιων φύλλων, στην κορυφή του φυτού. Εδώ μπορεί να σημειωθεί ότι οι βλαστοί που αναπτύσονται στα σημεία ένωσης των φύλλων με τον κορμό λέγονται «λαίμαργοι» και τα σημεία αυτά λέγονται «μασχάλες» του φυτού (τα 3 μαύρα βέλη της φωτογραφίας). Ο λαίμαργος που αναπτύσεται στην πρώτη μασχάλη κάτω απο το άνθος που ανθίζει είναι πολύ σημαντικός στην διαχείρισή της καλλιέργειας διότι είναι και ο πιό «ενεργοβόρος».

Καταναλώνει τα προϊόντα της φωτοσύνθεσης εις βάρος της ταξιανθίας που ακολουθεί (οπότε αν δεν απομακρυνθεί έγκαιρα μπορεί να παρατηρηθεί ανωμαλία στην έκπτυξη της νέας ταξιανθίας) όπως επίσης είναι και ο λαίμαργος απο τον οποίο θα πάρουμε καινούργιο ακραίο μερίστωμα για να αυξήσουμε την πυκνότητα της καλλιέργειας (επίσης εις βάρος μίας ταξιανθίας).


Σύμφωνα με μετρήσεις όπου έχουν γίνει σε ένα συγκεκριμένο είδος μεγαλόκαρπης τομάτας επί 6 συναπτά έτη, οι εκφράσεις «δυνατό-αδύναμο» ή «εύρωστο-μή εύρωστο») φυτό και «αναπαραγωγική-βλαστική» τάση έχουν σχηματοποιηθεί και έχουν χαρακτηρισθεί από συγκεκριμένα μεγέθη που εκφράζουν την «ισορροπημένη» κατάσταση αυτής της τομάτας. 

Ένα «ισορροπημένο» φυτό χαρακτηρίζεται από τις παρακάτω τιμές:

  • Ο μέσος όρος του «πάχους κεφαλής» να είναι τα 10mm, με τυπική απόκλιση τα 0,9mm (10±0,9 mm) και
  •  μέσος όρος απόστασης «ανθίζουσας ταξιανθίας» τα 15cm, με τυπική απόκλιση τα 5cm (15±5mm).

Η τοποθέτηση των δύο αυτών μεγεθών σε καρτεσιανό επίπεδο μας δίνει μια σαφή εικόνα για το πώς κάθε φορά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κάποιο τοματόφυτο.

Στο παρακάτω σχεδιάγραμμα έχει τοποθετηθεί το μέγεθος flowering height στον άξονα των χχ’ και το μέγεθος thickness of the stem στον άξονα ψψ’. 
Οι μετρήσεις μίας συγκεκριμένης εβδομάδας έχουν τις εξής τιμές: 

Flowering height=17cm
Thickness of the stem=1.2 mm

Το μέγεθος flowering height δείχνει τάση του φυτού προς βλαστική ανάπτυξη και το μέγεθος thickness of the stem χαρακτηρίζει το φυτό σαν δυνατό (και οι δύο χαρακτηρισμοί γίνονται βάσει των μετρήσεων που έχουν γίνει τα 6 προηγούμενα έτη).

Οι μετρήσεις κάθε φορά χαρακτηρίζουν μεν το φυτό, όμως κάθε φορά επιβεβαιώνουν την άποψη του καλλιεργητή. Ο καλλιεργητής είναι αυτός που θα κρίνει την συνολική κατάσταση του φυτού και είναι αυτός που θα επιλέξει προς τα πού θα πρέπει να οδηγήσει την φυτεία. Μπορούμε να πούμε ότι οι μετρήσεις αποτελούν «μια φωτογραφία» που υπάρχει για να επιβεβαίωση τον χαρακτηρισμό που δίνουμε στο φυτό.

Διαχείριση αναπαραγωγικής και βλαστικής τάσης του φυτού

Η «ισορροπημένη» κατάσταση πάνω στο φυτό είναι η επιθυμητή κατάσταση την οποία θα πρέπει να διαχειστούμε προκειμένου το φυτό να συνεχίσει να παράγει άνθη και φύλλα. Η κατανομή των προϊόντων της φωτοσύνθεσης, σε κάθε περίπτωση, είναι αυτή που θα χαρακτηρίσει για το αν το φυτό θα πάει στην μία ή την άλλη κατεύθυνση. Περισότερα προιόντα φωτοσύνθεσης προς τα πράσινα και νέα μέρη του φυτού δίνουν βλαστική τάση στο φυτό και όταν τα προιόντα της φωτοσύνθεσης κατευθύνονται πρός τους καρπούς το φυτό ακολουθεί την αναπαραγωγική τάση. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές μέθοδοι με τις οποίες μπορούμε να κατευθύνουμε το φυτό απο την μία κατάσταση στην άλλη, κυρίως προς τα εκεί που επιθυμούμε.Οι τεχνικές αυτές αφορούν

τις Καλλιεργητικές Πρακτικές πάνω στο φυτό: 

  • αποφύλλωση
  •  τύλιγμα 
  • πυκνότητα φύτευσης
  • εμβολιασμός
 τις ρυθμίσεις των Κλιματολογικών Συνθηκών στο θερμοκήπιο:

  •  24ωρη θερμοκρασία (μέγιστη, ελάχιστη)
  •  Σχετική Υγρασία (RH%)
τη Σκίαση, χρήση θερμοκουρτίνας και

την Άρδευση 

  •  αύξηση-μείωση Αγωγιμότητας (EC) υδρολίπανσης
  •  ρύθμιση pH διαλύματος υδρολίπανσης
  •  αύξηση-μείωση Υγρασίας (WC%) μέσου ανάπτυξης

Το αποτέλεσμα της διαχείρισης όλων των παραπάνω αναφερόμενων παραγόντων είναι αυτό που δίνει την τάση και την ευρωστία στο φυτό. Δεν είναι δυνατόν να διαμορφώσουμε την τάση του φυτού μόνο με την άρδευση ή μόνο με το κλίμα.
  

Σε κάθε περίπτωση όμως, αυτό που δεν μπορούμε να αλλάξουμε είναι την φυσική τάση του φυτού να αναπτύσσεται βλαστικά στην διάρκεια του χειμώνα και αναπαραγωγικά την διάρκεια του καλοκαιριού.

Οι κλιματολογικές συνθήκες δεν αλλάζουν κατα βούληση-μπορούν όμως να επηρεαστούν. Σε αυτές τις περιόδους (χειμώνας ή κατακαλόκαιρο) το οπλοστάσιο μας συρρικνώνεται και καλούμαστε να χρησιμοποιήσουμε τον εξοπλισμό μας με ακρίβεια και επιμονή. Σε αυτές τις περιπτώσεις το καλύτερο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται όταν όλοι οι παραπάνω χειρισμοί γίνονται προς την ίδια κατεύθυνση.

Κατά τη διάρκεια του χειμώνα η τάση για ανάπτυξη του φυτού είναι βλαστική. Όπότε όλες οι ενέργειες που πρέπει να κάνουμε θα πρέπει να κατευθύνοντε προς την αναπαραγωγική φάση του φυτού. 

Δηλαδή τόσο οι καλλιεργητικές πρακτικές, όσο και οι ρυθμίσεις του κλίματος και της αρδευσης να δίνουν το καθαρότερο αναπαραγωγικό σήμα στο φυτό. Ανάποδα, κατα την διάρκεια του καλοκαιριού, θα πρέπει να δίνουμε όσο το δυνατόν καθαρό βλαστικό σήμα στην ανάπτυξη του φυτού.

Πιο συγκεκριμένα για τις καλλιεργητικές πρακτικές, θα μπορούσαμε να τις συνοψίσουμε στις εξής ενέργειες:
  • Όσο πιο πολλούς καρπούς αφαιρούμε από την ταξιανθία που έχει περάσει από το στάδιο της άνθησης και έχει δεμένα φρούτα (μεγέθους κατ’ ελάχιστο 0,5 cm) τόσο πιο πολύ το φυτό αναπτύσσεται προς το βλαστικό στάδιο.
  • Η αφαίρεση του φύλλου που είναι στην κορυφή, όταν αυτό είναι στο ελάχιστο δυνατό μήκος για αφαίρεση (να μπορεί ο εργάτης να το πιάσει) είναι αναπαραγωγικό σήμα για το φυτό. 
  • Η αφαίρεση λίγων φύλλων, στην βάση του φυτού (και όχι στην κορυφή όπως στην ενέργεια 2) δίνει βλαστική τάση στο φυτό. Ιδίως όταν η αφαίρεση γίνεται λιγότερα συχνά από την συνηθισμένη συχνότητα αποφύλλωσης(1 φορά την εβδομάδα)
  • Η τοποθέτηση truss support στην απανθίζουσα ταξιανθία δίνει αναπαραγωγικό σήμα στο φυτό. Κατά την διάρκεια του χειμώνα, είναι κοινή τακτική κυρίως στις τομάτες σε τσαμπί, να τοποθετείτε cluster support ώστε το τσαμπί να μην τσακίζει και αποκόπτεται η παροχή του σε θρεπτικά συστατικά.
  • Η συχνότητα συγκομιδής δίνει βλαστικό σήμα στο φυτό όταν γίνεται ταχύτερα από το συνηθισμένο ρυθμό (μία φορά την εβδομάδα). Αυτό γίνεται διότι το φυτό δεν έχει πολλά φρούτα και, όλα τα προϊόντα της φωτοσύνθεσης κατευθύνονται στην κορυφή και τα πράσινα μέρη του φυτού.
  • Τέλος η αφαίρεση των λαίμαργων πάνω στο φυτό. Αυτά αναπτύσσονται στα σημεία ένωσης των φύλλων με τον κύριο κορμό (στη φωτό διακρίνονται από τα μαύρα βέλη). Η εργασία αυτή πρέπει να γίνεται όπως και στην περίπτωση του κορυφαίου φύλλου-όσο πιο μικρά τόσο το καλύτερο, αλλά σε κάθε περίπτωση να μπορεί να το πιάσει ο εργάτης. Όταν το λαίμαργο αφαιρείται σε μεγάλο μέγεθος (πάνω από 10 cm), δίνει αναπαραγωγικό σήμα στο φυτό. Συνήθως για αυτές τις εργασίες προτιμούνται γυναίκες διότι έχουν πιο λεπτά δάκτυλα.

 About Author: Ανδρέας Κυζίρης
Ο Ανδρέας Κυζίρης είναι Τεχνολόγος Γεωπόνος. Από το 2006 έως και σήμερα εργάζεται ως Υπεύθυνος Παραγωγής στην επιχείρηση Agritex Ενεργειακή Α.Ε. η οποία έχει στην κατοχή της 100.000 τ.μ. υαλόφρακτου θερμοκηπίου παραγωγής Επώνυμης Υδροπονικής Τομάτας (Lucia®, Lucia baby®) στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας. Ολοκληρωμένο προφίλ εδώ